پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره علق چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «علق» به معنای خون بسته آویزان است، و نیز «اِقرَء» به معنای بخوان که هر دو نام از آیه اول این سوره گرفته شده است. و نام دیگر این سوره «عُنوان القرآن» است.

شمارگان: دارای 19 آیه، 92 کلمه و 280 حرف است.

نزول: سوره علق که در مکه بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمد، به عنوان اولین سوره قرآن و قبل از سوره قلم فرود آمده است، ولی در چینش کنونی قرآن نود و ششمین سوره بشمار می آید.

فضایل: از امام صادق علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره علق را بخواند و در همان شبانه روز از دنیا برود شهید از دنیا رفته است و خدا او را بصورت شهید بر می انگیزد.»(1)

البته روشن است که این ثواب و مقام شهید برای کسی است که این سوره را بخواند و در راستای محتوای آن حرکت و عمل کند.

ویژگی ها: ویژگی سوره عَلَق آن است که بر طبق نظر مشهور مفسران، سوره علق، نخستین سوره ای است که بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمده است.(2) و آخرین آیه آن سجده واجب دارد یعنی در هنگام قرائت یا شنیدن آن باید یک سجده بجا آورد.

اهداف: محورهای اساسی این سوره عبارتند از:
الف: یادآوری توحید و آفریدگار هستی.
ب: آگاهی بخشی نسبت به راههای نیک و بدی که فرا روی انسان است.

مطالب: مهمترین مطالب این سوره عبارتند از:
1. دعوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به خواندن. (آیه 1)
2. تکریم مقام علم و قلم. (آیات 4-5)
3. بیان رابطه سرمایه داری با سرکشی. (آیات 6-7)
4. بیان راههای گوناگونی که انسان می تواند انتخاب کند. (آیات 9-13)
5. یادآوری این نکته که همه چیز تحت نظر خداست. (آیه 14)
6. تهدید و هشدار نسبت به افراد سرکش تکذیب گر. (آیات 15-18)
7. دعوت به سجده و نزدیکی به خدا. (آیه 19)

پی‌نوشت‌ها:
(1) برهان، ج 4، ص 478.
(2) نمونه، ج 27، ص 150.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.